De menstruatiecup is aan een opmars bezig. Dat hoeft niet te verwonderen, want de herbruikbare cup is zowel goed voor het milieu als voor de portemonnee. Vooral voor jonge vrouwen tussen 12 en 25 jaar blijkt dat laatste een grote troef: onderzoek bracht aan het licht dat liefst één op de acht onder hen over onvoldoende financiële middelen beschikt om maandverbanden of tampons te kunnen kopen.
Tekst: Katrien Bonne
Dr. Hannelore Van der Veken
Gynaecologe
Dr. Victoria Bracke
Assistent-gynaecologe
Het waren onthutsende cijfers die Caritas Vlaanderen eind vorig jaar verspreidde. Navraag bij 2.600 jonge vrouwen tussen 12 en 25 jaar wees uit dat één op de acht onder hen zich de aanschaf van menstruatieproducten als tampons, inlegkruisjes of maandverbanden niet of nauwelijks kan permitteren. Voor meisjes in armoede klom dit percentage zelfs tot een hallucinante 50%.
Menstruatie-armoede – of period poverty – kreeg daardoor meteen een gezicht, zij het geen fraai. “Het fenomeen is nochtans niet nieuw”, legt gynaecologe dr. Hannelore Van der Veken uit. “Het is enkel te lang onder de radar blijven hangen.”
“Dat het probleem vandaag meer onder de aandacht komt, is vooral te danken aan de emancipatie van de vrouw: steeds meer jonge meisjes, ook uit achtergestelde milieus, volgen nu onderwijs, oefenen een hobby uit of gaan actief uit werken, daar waar ze vroeger vaker thuis bleven. En ook al eisen vrouwen in toenemende mate hun plaats op in de maatschappij, ze blijven wel met het gegeven zitten dat ze eenmaal per maand ongesteld zijn. De mogelijkheid om zich veilig en beschermd buitenshuis te kunnen begeven zonder schaamte of schrik voor lekkage, heeft een enorme impact op hun professionele, sociale en zelfs gezinsleven. Want vergis je niet: ook spijbelen kan een rechtstreeks gevolg zijn van deze problematiek.”
Geen taboe meer
“Het thema is intussen wel bespreekbaar geworden”, vult assistent-gynaecologe dr. Victoria Bracke verder aan. “Onder vrouwen en zelfs bij mannen kan vandaag met veel minder schroom dan vroeger over menstruatie gebabbeld worden. Het taboe is stilaan aan het verdampen.”
“Rond het gebrek aan middelen om het bloedverlies op te vangen heerst wel nog schaamte. Het noopte landen als Schotland en heel recent nog Frankrijk om menstruatieproducten grotendeels gratis te gaan verdelen, terwijl bij ons de tampontaks of het btw-tarief op deze producten al in 2018 van 21% naar 6% werd verlaagd. Maar als je beseft dat 12% van de jonge vrouwen zich geen maandverbanden kan veroorloven, is er nog heel wat werk aan de winkel. Het is en blijft een discriminerende factor.”
‘What the cup’
De Liberale Mutualiteit zet volop haar schouders onder de menstruatiecup met de lancering van de ‘What the cup’-campagne:
– Vrouwelijke leden tussen 14 en 25 jaar kunnen gratis hun menstruatiecup aanvragen.
– Een menstruatiecup kost normaal tussen 15 en 25 euro, en gaat minstens vijf jaar mee
– Het is een veilig, duurzaam en goedkoop alternatief voor wegwerpmenstruatieproducten.
– Op de website whatthecup.be vinden de leden handige info over de beschikbare maten, het praktische gebruik en het onderhoud van de cup. Alle voordelen worden opgelijst en er is ook een FAQ.
– De cup wordt na de aanvraag opgestuurd naar huis of kan meteen afgehaald worden bij een kantoor van de Liberale Mutualiteit in de buurt.
Baanbrekend product
“Het thema bespreekbaar maken is één ding, betaalbare – en als het even kan ook ecovriendelijke – menstruatieproducten ter beschikking stellen een ander”, ondervond Van der Veken in de praktijk. “Daarom is de menstruatiecup zo’n revolutionair product: het is even duurzaam als eenvoudig in gebruik. Puur technisch gezien is het een kelkvormig houdertje uit siliconen en soms uit latex, dat vaginaal geplaatst wordt, analoog met de tampon. Waar een tampon het bloed opzuigt, fungeert de cup als een beker die het bloed verzamelt.”
“In het begin is het even zoeken, maar zodra je de juiste maat gevonden hebt, kan de cup tot acht uur blijven zitten, in tegenstelling tot de maximale vier uur bij een tampon. De cup beïnvloedt de vaginale flora immers niet: bacteriële ontstekingen, schimmelinfecties of irritaties krijgen daardoor geen kans. Daarnaast traint het ook de bekkenbodemspieren, die je bij het inbrengen aanspant.”
“Op dit moment bestaan er drie formaten: een jong meisje dat nog niet seksueel actief is, zullen we een small tot medium aanraden, terwijl een vrouw van 35 jaar met twee kinderen en een zware menstruatie meer gebaat is bij een large.”
Waar een tampon het bloed opzuigt, fungeert de cup als een beker die het bloed verzamelt. De cup kan bovendien tot acht uur blijven zitten, in tegenstelling tot de maximale vier uur bij een tampon.
Eenmalige investering
“Behalve de medische voordelen valt er ook financiële winst te rapen”, benadrukt Bracke. “Afhankelijk van het merk varieert het prijskaartje tussen 15 en 25 euro, een bedrag dat je door het hergebruik maar eens om de vijf jaar hoeft neer te tellen. Voor meisjes die krap bij kas zitten, is zo’n eenmalige investering een goede zaak, want het drukt de maandelijkse kosten fel.”
“En ook de milieuwinst is niet min: een herbruikbare cup helpt wel degelijk om de afvalberg te verminderen. Een argument waar ook jonge vrouwen tegenwoordig oren naar hebben.”
Oefening baart kunst
Zijn er dan geen nadelen? “Uiteraard. Het vergt namelijk wel wat oefening en kennis van de eigen anatomie om de cup in te brengen en weer te verwijderen”, geeft Bracke toe. “Maar dat geldt net zo goed bij tampons. Je plooit de cup en brengt die vaginaal in, waarna hij tegen de baarmoederwand enigszins vacuüm trekt en zich vervolgens comfortabel gaat nestelen.”
“En voor wie vroeger schrik had om het tampontouwtje niet meer terug te vinden: de cup is uitgerust met een punt die zich heel gemakkelijk laat voelen. Door die te beroeren, trek je het vacuüm los en haal je de cup er weer uit. Even schoonspoelen, en hij is klaar voor hergebruik. Dat is mijns inziens ook het enige echte nadeel: een toilet met privélavabo is dan wel aangewezen.”
Allochtone culturen
“We merken bovendien een stijgende interesse voor de menstruatiecup bij allochtone culturen”, vervolgt Bracke. “De focus ligt er doorgaans wat minder op anticonceptie en wat meer op de natuurlijke cyclus, waardoor alternatieven voor prijzige menstruatieproducten altijd welkom zijn. Soms is er nog wat overredingskracht nodig, maar zeker is: hoe jonger en hoe meer vrouwen we met de cup vertrouwd kunnen maken, hoe groter de winst op lange termijn.”
De Liberale Mutualiteit zet volop haar schouders onder de menstruatiecup.
Vind hier meer info over hun ‘What the cup’-campagne.