Kankerscreening is een complex verhaal en al jaren voer voor discussie. De voordelen van een tweejaarlijkse mammografie bij vrouwen van 50-69 jaar zijn nochtans goed gekend.
Als je duizend vrouwen tien jaar lang niet screent, sterven er ongeveer acht vrouwen aan borstkanker. Als je iedereen in deze groep wel screent, sterven er ongeveer vijf vrouwen aan borstkanker. Je voorkomt dus drie overlijdens.
Vrouwen jonger dan 50 jaar vallen buiten dit bevolkingsonderzoek en worden dus niet systematisch gescreend. Toch maken ook heel wat jongere vrouwen zich ongerust, zeker als een familielid al met deze ziekte te maken kreeg. Naar schatting is 5 tot 10% van de borstkankers geassocieerd met een erfelijke voorbeschiktheid door mutaties in de zogenaamde BRCA1-, BRCA2-genen of in de gentypes TP53 en STK11/ LKB1. De prevalentie van dergelijke mutaties in de algemene bevolking wordt geschat op één op duizend.
Een andere 15 tot 20% van de borstkankers treedt op bij vrouwen met een familiegeschiedenis van borstkanker, echter zonder dat deze genmutaties aanwezig zijn. Deze kankers zijn wellicht toe te schrijven aan een combinatie van andere genetische factoren in combinatie met omgevingsfactoren.
Risicofactoren
“Artsen zullen pas doorverwijzen naar een genetisch centrum als er voldoende risicofactoren aanwezig zijn, zowel langs moeders- als langs vaderskant”, vertelt dr. Frans Govaerts van het kennisdomein Preventie bij Domus Medica.
“Een voorbeeld: Anneleen is een vrouw van 38 jaar. Ze maakt zich ernstig zorgen, want bij haar oudere zus van 48 jaar oud is onlangs borstkanker vastgesteld. Haar grootmoeder aan vaderszijde is op 74 jaar gestorven aan borstkanker en haar grootvader langs moederskant aan prostaatkanker. In dit geval zal de huisarts Anneleen niet meteen doorverwijzen naar een genetisch centrum, maar haar informeren over de mogelijkheid om vanaf 40 jaar een jaarlijkse mammografie te laten nemen.”
Vrouwen jonger dan 50 jaar vallen buiten het bevolkingsonderzoek en worden dus niet systematisch gescreend.
“Afgezien van het genetische risico hebben sommige vrouwen ook een verhoogd risico op borstkanker. Bijvoorbeeld vrouwen ouder dan 35 jaar die orale contraceptiva gebruiken of langdurig hormonale substitutietherapie. Bij hen zal de arts extra alert zijn voor borstkanker en zo nodig aanvullende onderzoeken laten uitvoeren. Sowieso wordt vrouwen altijd aangeraden om langs de huisarts te gaan als ze zich ongerust maken over veranderingen in hun borst(en)”, aldus Govaerts.
Voor- en nadelen
To screen or not to screen? Het antwoord kan verschillen van patiënte tot patiënte, afhankelijk van het familiale risico en de risicoperceptie van de individuele vrouw. Het antwoord is dus een resultaat van een proces van shared decision making. Het is de taak van huisarts en gynaecoloog om elke vrouw op de hoogte te brengen van de voor- en nadelen en ervoor te zorgen dat zij voor zichzelf de beste keuze kan maken.