De gratis Houvast-app van Rode Kruis-Vlaanderen reikt handvaten aan om anderen met psychische problemen te ondersteunen. Psychologe Sarah Verlinden stond mee aan de wieg van het initiatief, Johan Vijgen leerde via de app tips om zijn vrouw bij te staan. “Mensen denken vaak dat zij de oplossing voor het probleem moeten vinden, waardoor ze het gesprek met de andere niet durven aan te gaan.”
Tekst: Sandra Gasten
Sarah Verlinden
Psychologe en medebedenker
Houvast-app
Johan Vijgen
Gebruiker
Houvast-app
Sarah, waar is het idee voor de Houvast-app ontstaan?
“Rode Kruis-Vlaanderen staat bekend om haar expertise in het aanleren van fysieke eerste hulp. Het idee voor deze app kadert in het idee om mensen sterker te maken om anderen te durven helpen bij psychische problemen. Eerst publiceerden we het handboek Luister!, daarna organiseerden we opleidingen waar mensen vaardigheden konden oefenen. En nu is er dus ook de app.”
“In 2018 gaf één op de drie Vlamingen al aan zich niet goed in hun vel te voelen. Tijdens deze crisis liet ook 30% van de mensen via de gezondheidsenquêtes van Sciensano weten dat ze zich maar zwak sociaal ondersteund voelen door hun omgeving. Dit terwijl voldoende steun vanuit de omgeving net van groot belang is om je goed in je vel te blijven voelen én om psychische problemen aan te pakken. Zoiets doe doe je namelijk niet alleen.”
Mensen met psychische problemen zoeken zelf niet zo vaak hulp. Ervaren mensen in hun omgeving ook drempels?
“Mensen die hulp nodig hebben, moeten heel wat barrières overwinnen. Ze moeten eerst aan zichzelf toegeven dat ze hulp nodig hebben: ze denken vaak dat anderen hen niet begrijpen, schamen zich om zich kwetsbaar op te stellen of weten niet waar ze terechtkunnen.”
“Aan de andere kant herkennen mensen uit hun omgeving niet altijd de signalen en noden, zijn ze bang dat er heel wat problemen naar boven komen of weten ze niet wat ze moeten doen wanneer iemand het echt niet meer ziet zitten. Ze denken dat zij een oplossing moeten aanreiken, terwijl dat niet het geval is. Maar vanuit die angst durven ze soms het gesprek niet meer aan te gaan.”
In de app komen diverse problematieken aan bod. Waar haalden jullie de nodige expertise?
“De app is inhoudelijk gebaseerd op de richtlijn Luister!, een toegankelijk handboek dat van a tot z wetenschappelijk onderbouwd is. Dit boek kwam tot stand door een samenwerking met onder meer Zorgnet-Icuro, expertisecentra zoals het Vlaams Expertisecentrum Suicidepreventie, het Vlaams Instituut Gezond Leven, professionele experten én ervaringsdeskundigen die zelf of via familie al te maken kregen met psychische problemen.”
De app is een goede aanvulling bij het boek en de opleidingen. De handvaten zijn concrete tips om eerste hulp te bieden.
Door de coronacrisis is persoonlijk contact niet altijd mogelijk. Geeft de app ook daar tips voor?
“De drempel om voor anderen te zorgen, is vandaag nog een beetje groter geworden, maar tegelijk willen mensen net meer solidair zijn. De nood aan handvaten om anderen mentaal te steunen, is daarom groter dan ooit. We geven in de app tips om ook met sociale afstand een goed gesprek aan te gaan via de telefoon of met mondmaskers aan, maar bespreken ook andere manieren om elkaar te helpen. De vraag bleek groot, want al tienduizend Vlamingen hebben de app gedownload.”
Johan, hoe ben jij bij de opleiding en de Houvast-app terechtgekomen?
“Thuis werd ik geconfronteerd met de depressie van mijn vrouw. Zelf had ik al een EHBO-opleiding bij Rode Kruis-Vlaanderen gevolgd en via hun socialmediakanalen ben ik in contact gekomen met de opleiding EHBP om anderen met psychische problemen te steunen. Toen de Houvast-app werd gelanceerd, kon ik die goed gebruiken. De app leert me om signalen te herkennen, geeft tips hoe ik het gesprek moet aangaan en helpt om met emoties om te gaan. Het herkennen van signalen is belangrijk, want ik heb lang niet geweten wat er aan de hand was. Ook mijn vrouw zelf besefte niet waarom ze zich zo slecht voelde.”
Wanneer je merkt dat iemand stress heeft, durf dan te vragen wat er scheelt. Maak eventjes tijd voor die persoon en toon dat hij belangrijk genoeg is om mee te praten.
Wat vind je zo handig aan de nieuwe app?
“De app is een goede aanvulling bij het boek en de opleidingen. De handvaten zijn concrete tips om eerste hulp te bieden. In de bib van de app vind je heel wat informatie terug over allerlei psychische problematieken. Voor enkele vaak voorkomende thema’s, zoals angststoornissen, depressie, verslaving of rouw, worden gerichte tips gegeven. Dankzij de handvaten leer je onder de oppervlakte te kijken. Wanneer iemand bijvoorbeeld na een voetbalwedstrijd zeurt op de scheidsrechter, heeft dat soms onderliggende oorzaken.”
“Wanneer je dan blijft luisteren, geef je ruimte voor het achterliggende verhaal. De app gidst je ook naar hulporganisaties waar je iemand met psychische problemen naartoe kan leiden en waar je zelf ook terechtkan met je vragen. Zo timmer je samen aan een oplossing. Daarnaast leert de app je om voor jezelf te zorgen: in de sectie ‘Zelfzorg’ vind je tips en tools om zelf sterk in je schoenen te blijven wanneer jij iemand anders helpt.”
Wat vind je zelf een belangrijke tip om aan anderen mee te geven?
“Probeer het gesprek zo veel mogelijk aan te gaan. Wanneer je merkt dat iemand stress heeft, durf dan te vragen wat er scheelt. Maak eventjes tijd voor die persoon en toon dat hij belangrijk genoeg is om mee te praten. Dat gaat niet altijd even vlot, maar geef het dan wat tijd. Dan komen de verhalen vaak vanzelf. Geef aandacht en vertrouwen. Of ga eens wandelen. Zeker in deze tijden kan een wandeling in het bos een goede manier zijn om een gesprek op gang te brengen!”