De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt obesitas als een ernstige ziekte die absoluut moet worden behandeld. De oorzaken zijn echter multifactorieel, waardoor dat uitdagend kan zijn. “Binnen een bredere behandeling kan een operatie daarom een grote meerwaarde zijn”, zegt dr. Christopher Lange, obesitaschirurg bij Weight Clinic Waregem.
Tekst: Joris Hendrickx
Dr. Christopher Lange
Obesitaschirurg
Weight Clinic Waregem
Hoe groot is het obesitasprobleem in België?
“Obesitas is wereldwijd een enorm en groeiend probleem, ook in België. Maar liefst de helft van de Belgen is te zwaar. Boven de leeftijd van 45 jaar is dat zelfs tweederde van de Belgen. Eén op de zeven heeft obesitas (BMI hoger dan 30). Zo’n 20% van onze kinderen is te zwaar, wat een belangrijke risicofactor is om op latere leeftijd obesitas te krijgen. Op volwassen leeftijd is obesitas gelinkt met tal van gezondheidsproblemen, zoals diabetes, hart- en vaatziekten, kanker, gewrichtsklachten, depressie of slaapstoornissen.”
Wat zijn de oorzaken van obesitas?
“Voor een groot stuk is het genetisch bepaald. Sommigen hebben nu eenmaal meer aanleg om obesitas te ontwikkelen, hoewel ze dezelfde voedingsgewoonten hebben als veel anderen. We mogen hier dus geen vooroordelen over hebben. Uiteraard staat die genetische aanleg wel in wisselwerking met externe factoren, zoals hoeveel calorieën je per dag binnenkrijgt in verhouding met hoeveel je er verbrandt. Maar ook stress, slaap, medicatie, sociale factoren en educatie hebben een grote invloed.”
Hoe kunnen we individueel en als samenleving obesitas voorkomen?
“Vooral op vlak van educatie zou de overheid veel meer inspanningen moeten leveren. Zowel kinderen als ouders moeten leren hoe ze obesitas kunnen voorkomen. Het is veel makkelijker om preventief te werken dan reeds opgebouwd vet te moeten verbranden. Hier kunnen ook de voedingsindustrie, winkels en scholen een grote rol spelen, al moeten we natuurlijk ieder onze verantwoordelijkheid opnemen.”
Het effect van een operatie op de gezondheid is indrukwekkend en de kans op vroegtijdig overlijden wordt een stuk lager. Het gaat bovendien om veilige ingrepen waarbij complicaties een stuk minder voorkomen dan vroeger.
“Slechts één op de drie Belgen eet de aanbevolen hoeveelheden groenten en fruit per dag, ongeveer de helft eet dagelijks snoep en zoute snacks en daarnaast is ook frisdrank een groot probleem. Zeker als we deze cijfers aftoetsen aan onze dagelijkse beweging, zien we dat er een probleem is. Iedereen zou dagelijks voldoende moeten bewegen en bij voorkeur tweemaal per week intensief sporten, maar slechts 30% van de Belgen voldoet hieraan.”
Waaruit bestaat de behandeling van obesitas?
“De behandeling van obesitas moet steeds multifactorieel gebeuren. Je kan het probleem niet oplossen door gewoon minder te eten. In eerste instantie sluiten we eventuele medische oorzaken uit. Daarna kijken we naar iemands levensstijl en mindset. Door mensen hier op de juiste manier in te begeleiden (sporten, diëten en motiveren) kunnen we op korte termijn alvast goede resultaten boeken. Op lange termijn hervallen mensen echter vaak in oude patronen.”
“Het is nu eenmaal een gigantisch zwaar en frustrerend traject om vol te houden, zeker omdat de impact op iemands gewicht doorgaans relatief beperkt is. Een stap verder zijn obesitasmedicijnen. Helaas zijn deze niet goedkoop, maar ze kunnen wel zorgen voor 5 tot 15% gewichtsafname omdat zij de zin in eten sterk verminderen. Om dit veilig te laten verlopen, gebeurt het steeds onder begeleiding van een arts en diëtist. Een nadeel is dat de werking direct stopt als de medicatie wordt gestaakt. Voor echt té zware mensen hebben ook deze medicijnen echter onvoldoende effect.”
Welke meerwaarde kan een operatie bieden om de kans op succes te vergroten?
“Voor sommige mensen is een operatie de gezondste en meest efficiënte manier om te vermageren. Meestal gebeurt dat met een sleeve gastrectomie of een gastric bypass. Bij beide verkleinen we de maag. Bij een gastric bypass wordt ook een omleiding gemaakt met dunne darm, waardoor minder voeding door de darm wordt geabsorbeerd. Het is echter belangrijk om te beseffen dat een operatie slechts een hulpmiddel is dat nog steeds moet worden gecombineerd met een gezonde levensstijl. Een operatie zorgt ervoor dat het makkelijker wordt om een caloriearm dieet te volgen.”
“Door het kleinere maagvolume kan je immers minder eten. Bovendien zorgen deze operaties voor een daling van het hongerhormoon, waardoor je minder interesse krijgt in eten. Het effect van deze ingrepen op de gezondheid (diabetes, bloeddruk, gewrichtsklachten) is indrukwekkend en de kans op vroegtijdig overlijden wordt een stuk lager. Hoewel sommigen er nog kritisch over zijn, gaat het hier om veilige ingrepen waarbij complicaties een stuk minder voorkomen dan vroeger. Bovendien is het erg kostenefficiënt: voor een beperkte investering krijg je op lange termijn een grote gezondheidswinst en dus een kostenbesparing op vlak van zorg.”
Wat zijn de voorwaarden voor zo’n operatie?
“Om in aanmerking te komen voor een terugbetaling moet je een BMI hebben van minstens 40 (of minstens 35 indien je diabetes, slaapapneu of ernstige hypertensie hebt). Daarnaast wordt je aanvraag beoordeeld door een psycholoog, een diëtist, een internist en een chirurg. We weten dat ook bij graad 1 obesitas (BMI 30-35) een operatie effectief en veilig is. Het Federaal Kenniscentrum beveelt daarom in een recent rapport aan om de terugbetaling eventueel uit te breiden bij mensen met graad 1 obesitas en type 2 diabetes.”
“Om een operatie te kunnen ondergaan, moet je psychologisch stabiel zijn en voor jezelf kunnen zorgen. Indien nodig zullen we eerst helpen om een ongezond eetpatroon of een verslavingsproblematiek aan te pakken. Na de operatie moet je immers je dieet kunnen volgen en gemotiveerd zijn om je te laten opvolgen. Die verdere opvolging is cruciaal, want het voorkomt dat je op langere termijn terugvalt. Zo’n 15% van de mensen verzwaart opnieuw na een operatie omdat ze zich niet meer aan de aanbevolen leefregels houden.”
“Om de drempel tot opvolging zo laag mogelijk te maken, starten we binnenkort met digitale ondersteuning via een mobiele app. Patiënten moeten verder beseffen dat het een levenslange en soms moeilijke strijd blijft. Een operatie maakt het enkel wat haalbaarder omdat je zo meer vat krijgt op je gewicht. Toch is het zeker niet de makkelijke weg. Enkel met de juiste motivatie en door hard te blijven werken kan je op lange termijn je gewenste resultaat behalen én behouden.”
Wist je dat?
– De helft van de Belgen is te zwaar. Boven de leeftijd van 45 jaar spreken we zelfs over 2/3 van de bevolking.
– Slechts 1/3 van de Belgen eet de aanbevolen hoeveelheden groenten en fruit per dag
– Dagelijkse bewegen en tweemaal per week intensief sporten is aangeraden, maar amper 30% voldoet hieraan.