“Kunst heeft altijd de ingrediënten van gisteren en vandaag genomen om iets te zeggen over morgen. En net daarom is haar rol in deze uitdagende tijden belangrijker dan ooit.” Kunstenaar Koen Vanmechelen geeft zijn visie.
Kunst vertelt iets over de toekomst en geeft een stimulans aan de nieuwe generaties. Het zijn immers zij die morgen de nieuwe wereld moeten vormgeven, en dat kan niet zonder cultuur, natuur en wetenschap. Samen stimuleren deze drie pijlers onze economie. Houden we dat niet in acht, dan kunnen we onmogelijk een gezonde vooruitgang maken. De natuur zal zichzelf altijd redden door te reguleren. En vroeg of laat zullen wij daar als mensen het slachtoffer van zijn. We kunnen dus maar beter bekommerd zijn om die natuur, en daarbij moeten we kijken naar de wetenschappelijke en culturele pijlers. Vanuit de kunst kunnen we mensen verleiden en stimuleren om na te denken en hen zo inspiratie geven om verder te kunnen.
Mens wordt kip
Er is geen enkel dier dat zo artificieel is gemanipuleerd door de mens als de kip. De monocultuur en het geïndustrialiseerde broedproces leren ons vooral hoe het niet moet. We dienen – niet alleen vanuit de kunst – grondig na te denken over hoe we in een gedomesticeerde wereld met andere levende wezens omgaan. De mens is alvast het meest gedomesticeerde wezen op deze planeet, maar we moeten een beter onderscheid leren maken tussen wildlife en domesticatie. Anders zullen wij ooit noodgedwongen het gedomesticeerde wezen worden dat wordt opgehokt. Dat zien we nu zelfs letterlijk gebeuren door de coronacrisis. Wij zijn nu het wezen dat in zijn ontwikkeling wordt aangepakt.
Kunst moet de conflicten van onze maatschappij kunnen blootleggen. Het is dan ook ongehoord dat net in deze uitdagende tijden de cultuursector zo weinig steun krijgt.
Al jarenlang waarschuw ik via kunst dat we onszelf niet boven de natuur mogen wanen. We hebben biologisch gezien immers niet meer kansen dan andere dieren. Een beetje RNA kan ons al ontwrichten en een hele maatschappij lamleggen. Toch kan het voor een korte periode goed en interessant zijn om te herbronnen. Zo zouden we nu van de gelegenheid moeten gebruikmaken om onze ruimtelijke ordening te herbekijken en na te denken over wat social distancing betekent ten opzichte van de natuur.
Kunst als het Orakel van Delphi
We bevinden ons in onze huidige situatie net omdat we te ver zijn gegaan en niet passen in de huidige symbiose. Het coronavirus nestelde zich in een van de vele soorten vleermuizen, en beide ondervonden in die symbiose geen last van elkaar. Toen de mensen die vleermuizen aten, werden ze ziek. De vleermuis had dus gelijk toen ze op dat moment een voor haar onschadelijk virus droeg dat haar beschermde tegen de mens. De wetenschap dat we te ver gingen, hadden we nochtans al, maar we hebben er niet voldoende naar geluisterd.
Net daarom is het zo belangrijk om kunst opnieuw te bekijken als kennis. Kunst dreigt in onze maatschappij immers een populair instrument te worden dat enkel als ‘mooie’ decoratie dient en niet als teken aan de wand. Kunst moet de conflicten van onze maatschappij kunnen blootleggen, zodat het bijna functioneert als het Orakel van Delphi waar de dubbele mogelijkheden gezien worden. Het moet een levende maatschappij in vraag stellen. Het is dan ook ongehoord dat net in deze uitdagende tijden de cultuursector zo weinig steun krijgt. Dit is hét moment waarop cultuur moet spreken en we moeten hier allemaal samen onze verantwoordelijkheid in nemen.
